RETİNA DEKOLMANI VE TEDAVİSİ

Retina dekolmanı gözün acil müdahale gerektiren bir hastalığı olup, görme hücrelerinin (fotoreseptör) yer aldığı ve gözün iç duvarını kaplayan bir yapı olan ‘retina’ tabakasının normal pozisyonundan ayrılmasını ifade etmektedir. Retina tabakası yerinden ayrıldığında görme hücrelerine oksijen ve besin sağlayan damar katından da ayrılır. Uzun süren dekolman varlığında, eğer tedavi uygulanmazsa, kalıcı görme kaybı riski artmaktadır.

BELİRTİLER

Retina dekolmanında ağrı oluşmaz. Ancak retinada ayrılmayı haber veren öncül belirtiler dekolman tam olarak oluşmadan hemen önce ortaya çıkabilir. Bu öncül belirtiler arasında ‘kurum yağması’ veya ‘örümcek ağı’ şeklinde yüzen karaltılar görme ve fotoğraf makinası flaşına benzer ışık çakmaları görme en sık rastlanılan belirtilerdir. Işık çakmaları gündüz vakti veya oda karanlığında gözler kapatılsa dahi kendini gösterebilir. Dekolman geliştiğinde ise genellikle görme kaybı veya perdeli görme (alt, üst veya yanda bir alanı karanlık veya bulanık görme) şikayetleri ortaya çıkar. Bu belirtiler varlığında hastalar acilen bir göz hekimine başvurmalıdır.

RİSK GRUPLARI

Retina dekolmanı gelişimi için yüksek riske sahip bireyler; 50 yaşın üzerinde olanlar, ailede retina dekolmanı öyküsü bulunanlar, ileri derecede uzak görme bozukluğu (miyopi) var olanlar, diğer gözünde retina dekolmanı gelişmiş olanlar, daha önce katarakt cerrahisi gibi göz içi cerrahi operasyon geçirmiş olanlar ve göze daha önce herhangi bir künt veya delici darbe alanlardır.

OLUŞMA MEKANİZMASI

Retina dekolmanı özellikle yüksek risk grubundaki bireylerde sıklıkla retina tabakasında gelişen bir yırtık sonucu oluşmaktadır. Bu yırtıklar ise ilerleyen yaşla birlikte gözün içini dolduran jel kıvamında bir yapı olan ‘vitreus’ tabakasının küçülüp, büzüşerek sıkıca retina tabakasına yapıştığı bölgelerde çekinti oluşturmasına bağlı gelişmektedir. Ancak her zaman vitreus jelindeki bu küçülme retinada yırtık oluşturmaz. Retina yırtığı gelişmeden oluşan bu duruma ‘arka vitre dekolmanı’ denir ve aynı retina dekolmanının öncül belirtilerinde olduğu gibi ışık çakmaları ve uçuşan cisimcikler şeklinde kendini gösterebilir. Olay sona erdiğinde bu belirtiler kaybolur, yanlızca birkaç uçan cisimcik geride kalabilir. Perdeli görme ve görme kaybı gibi retina dekolmanı belirtilerine ilerlemez. Arka vitre dekolmanı gelişmesi esnasında veya sonrasında retina tabakasında çekintiye bağlı bir yırtık gelişmesi ve bu yırtığın altına göz içi sıvısının girerek retinayı yerinden ayırması durumunda ise retina dekolmanı oluşur. Retina dekolmanı, ileri evre şeker hastalığında (diyabet) veya gözün bazı iltihabi hastalıklarında yırtık oluşmadan da gelişebilir.

TANI VE MUAYENE YÖNTEMLERİ

Bir veya her iki gözünde ışık çakmaları, uçuşan cisimler görme veya perdeli görme gelişen hastalar göz hekimine başvurduğunda, mutlaka damlalar ile gözbebeği büyütülerek göz dibine bakılmalıdır. Bu muayenede özel bazı merceklerle oturarak veya sedyede yatarak inceleme yapılabilir. Göz dibinin yeterince net görülememesine yol açan yoğun katarakt veya göziçi kanaması gibi diğer hastalıkların varlığında gözün ultrasonografik incelemesine başvurulabilir. Göz hekimi belirtiler bir gözde oluşsa da, diğer gözde de risk olduğu için her iki gözü ayrıntılı muayene etmelidir. Bu muayene sonrası eğer yırtık saptanamazsa, hekim gözden kaçabilecek yırtıkların tespiti için sizi birkaç hafta sonra yeniden çağırabilir. Bu dönemde yeni belirtiler gelişirse daha erken dönemde göz hekiminize başvurmak gerekir.

TEDAVİ

Retina dekolmanı tedavisi cerrahi operasyon gerektirir. Muayenede dekolman mevcut değil, ancak sadece retina yırtıkları mevcutsa lazer fotokoagulasyon tedavisi ile dekolman gelişimi önlenebilir. Bu tedavide özel mercekler yardımıyla yırtık etrafına lazer enerjisi uygulanır ve 1 hafta içinde yırtık etrafı sıvı geçişine izin vermeyecek şekilde sıkı yapışıklık elde edilir. Ancak, eğer ilk muayenede dekolman saptanmışsa yanlızca lazer tedavisi yeterli olamamaktadır. Bu durumda vakit kaybetmeden cerrahi tedavi uygulanır. Cerrahi genel veya lokal uyuşturma (anestezi) altında yapılabilir. Genellikle hastanın genel durumu, astım veya kalp yetmezliği gibi ek hastalıklarının varlığına göre anestezinin türü belirlenir. Cerrahi tedavide ‘sörklaj veya lokal çökertme’ adı verilen teknik uygulanabileceği gibi, günümüzde teknolojinin gelişmesiyle giderek daha da artan başarı oranlarına sahip olan ‘vitrektomi’ cerrahisi de uygulanabilir. Bazı durumlarda her iki teknik beraber de uygulanabilir. Teknik seçimi genellikle hastanın yaşına, hekimin tecrübesine ve gözün durumuna göre değişmektedir. Her iki teknikte de cerrahi sonrası başarı oranı dekolmanın süresiyle yakından ilişkilidir. Eğer gecikmiş bir dekolman mevcutsa, yırtıklar gözün aşağı kısmında yerleşmişse, birden çok yırtık varsa başarı şansı azalmaktadır. Bu nedenle erken tanı ve tedavi cerrahi operasyon sonrası görmenin yeniden artmasında çok önemlidir.

Cerrahi tedavi mutlaka konusunda uzman bir göz hekimi tarafından gerçekleştirilmelidir. Erken dönemde fark edilen ve tecrübeli bir hekim tarafından cerrahi uygulanan hastalarda ilk operasyon sonrası iyileşme oranı %80’in üzerindedir. Cerrahi sırasında göz içerisine çok küçük kesilerden girilerek, özel cihazlar yardımıyla göz içi jeli (vitreus) alınmakta, retina tabakası özel sıvılar yardımıyla yerine yatıştırılmakta ve sonrasında yeniden ayrılmaması için lazer uygulanmaktadır. Ameliyat sonunda göz içine tampon etkisi sağlaması için genellikle gaz veya silikon yağı enjekte edilir. Bu maddeler, uygulanan lazer enerjisi yırtıklar etrafında gerekli yapışıklıkları oluşturana kadar retina tabakasını yerinde tutmakta ve yırtık altına sıvı geçişini engellemektedir. Silikon yağı genellikle 2-3 ay sonra ek bir operasyonla göz içinden boşaltılır, gazlar ise 2 hafta-1 ay arasında kendiliğinden emilerek kaybolur. Genellikle ameliyat sonrası ilk haftalarda retina yırtıklarının yerleşim yerine göre hastalara pozisyon (yüzüstü veya yan yatış) verilmektedir. İlk haftalarda sık, sonrasında azalan sıklıkta göz damlaları reçete edilir. İyileşme süresince gerekli görülürse ilave cerrahi müdahaleler gerekebilir.

Retina dekolmanı, gözün acil hastalıklarından biri olup, günümüzde erken fark edildiğinde cerrahi tedaviyle yüz güldürücü sonuçlar alınabilmektedir. Hastaların bu durumun belirtileri konusunda bilgi sahibi olmaları ve retina hastalıklarının tedavisi konusunda uzmanlaşmış bir göz hekimine ulaşmaları kalıcı görme kaybının önlenmesi için hayati önem taşımaktadır.